προβληματισμός τρίτης - ΟΤΑΝ ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΓΙΝΕΙΣ ΚΑΤΙ ΣΑΝ ΘΕΟΣ, ΤΙ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙΣ;

Καληνωρίσματα. Ο φόνος διώκεται από τον νόμο και ο θάνατος πέραν του φόνου, ευτυχώς δεν εξαρτάται από τον άνθρωπο. Η ίδια η φύση, ο Θεός, η τύχη –πάντως όχι ο άνθρωπος- είναι αρμόδιοι να επιλέξουν την ημερομηνία θανάτωσης ενός ανθρώπου και μεταξύ μας, αυτό είναι κάπως ανακουφιστικό.

Θα αναρωτιέστε τι με έπιασε με το ζήτημα του θανάτου των ανθρώπων. Η αλήθεια είναι ότι θέλω να ασχοληθώ με τους ανθρώπους, αλλά όχι με τον θάνατό τους. Θα ήθελα σήμερα να προβληματιστούμε με ένα από τα μεγαλύτερα διλήμματα που μπορεί να έχει ο άνθρωπος και αυτό ακριβώς ερμηνεύει ο όρος της “επίδρασης του τρόλεϊ”. Φανταστείτε λοιπόν ένα τρενάκι που βρίσκεται εκτός ελέγχου και κατεβαίνει με ιλιγγιώδη ταχύτητα τις ράγες ενός τούνελ. Στο τρενάκι μέσα βρίσκεσαι εσύ και δεν έχεις τη δυνατότητα να το σταματήσεις, ενώ μόλις παρατηρείς πως στο βάθος υπάρχει μια διχάλα όπου με έναν μοχλό μπορείς να αλλάξεις κατεύθυνση. Σε εκείνη ακριβώς τη στιγμή παρατηρείς πως στις ράγες σου βρίσκονται λίγο πιο κάτω πέντε άνθρωποι, ενώ στις τεμνόμενες ράγες υπάρχει ένας άνθρωπος. Δεν προλαβαίνεις να τους ειδοποιήσεις και δεν προλαβαίνουν να αντιδράσουν. Η μοναδική σου επιλογή είναι να αλλάξεις ράγες. Αν το κάνεις θα σκοτώσεις έναν άνθρωπο. Αν όχι, θα σκοτώσεις πέντε. Τι διαλέγεις; Μην βιαστείς να απαντήσεις γιατί ακόμα κι αν αλλάξεις ράγες, θα έχεις επιλέξει τον θάνατο ενός ανθρώπου, ενώ αν δεν αντιδράσεις μονάχα η αδράνειά σου θα ευθύνεται για τον θάνατο των πέντε.

Τώρα που όλοι ξέρουμε τι είναι η “επίδραση του τρόλεϊ” ας κάνουμε το ζήτημα πιο πολύπλοκο. Βρίσκεσαι σε ένα κτίριο χωρισμένο σε δύο δωμάτια. Στο ένα δωμάτιο είναι εγκλωβισμένος ένας αθώος άνθρωπος και στο δεύτερο δωμάτιο –πάλι εγκλωβισμένοι- πέντε γνωστοί εγκληματίες. Δεν υπάρχει καμία δυνατότητα διαφυγής για σένα από το κτίριο ή για τον καθένα από τους έξι συνανθρώπους σου από το δωμάτιο που βρίσκονται. Στο δωμάτιο με το ένα άτομο βρίσκεται μία βόμβα με ισχύ ικανή να διαλύσει οτιδήποτε βρίσκεται στο δωμάτιο που υπάρχει. Έχεις μόλις δέκα δευτερόλεπτα να επιλέξεις αν θα αφήσεις τη βόμβα στο δωμάτιο με τον ένα αθώο άνθρωπο ή αν θα τη μεταφέρεις στο διπλανό δωμάτιο με τους πέντε εγκληματίες. Τι θα κάνεις; Εδώ παρατηρούμε πως την επιλογή μας αρχίζουν να επηρεάζουν υποκειμενικά κριτήρια. Αν δεν σας προβλημάτισα αρκετά, τότε βάλτε στη θέση του ενός ατόμου τη μητέρα σας και στη θέση των πέντε εγκληματιών, πέντε ξένες προς εσάς γυναίκες της ίδιας ηλικίας. Τώρα; Τι επιλέγετε;

Η “επίδραση του τρόλεϊ” εξετάζει την επίδραση αντικειμενικών μα κυρίως υποκειμενικών κριτηρίων σε μια κρίσιμη επιλογή που θα έχουμε κάποια στιγμή ενδεχομένως στη ζωή μας. Ουσιαστικά, μας κάνει μικρούς θεούς έναντι ανυπεράσπιστων ανθρώπων που άσχετα από το υπόβαθρό τους, σε μια τέτοια δεδομένη στιγμή ξεκινούν(;) από την ίδια αφετηρία σε ότι αφορά το δικαίωμα στη ζωή. Αυτό που αξίζει να προσθέσουμε ως στοιχείο στον προβληματισμό μας, είναι πως θα μπορούσαμε να μην εξετάσουμε καθόλου τα χαρακτηριστικά των άλλων (του ενός ή των πέντε) αφού όλοι είναι άνθρωποι, αλλά τα χαρακτηριστικά αυτού που συμβαίνει να κρατάει την τύχη στα χέρια τους. Αν είναι εκδικητικός άνθρωπος –για παράδειγμα- θα μπορούσε να επιλέξει τον θάνατο των πέντε εγκληματιών. Αν ήταν ορθολογιστής και ψύχραιμός ίσως είχε την ψυχραιμία (στο πρώτο παράδειγμα) να γυρίσει τον μοχλό του τρένου σκοτώνοντας τον ένα μόνο. Αν κάποιος επιλέξει να σκοτώσει τους εγκληματίες, δεν γίνεται αυτομάτως το ίδιο κακός με αυτούς; Είναι ζήτημα ηθικής με την οποία καλείται κάποιος να πάρει μιαν απόφαση. Ίσως ένα σκεπτικό είναι πως οι εγκληματίες αν συνεχίσουν να ζουν θα αφαιρέσουν ή θα συνεχίσουν να αφαιρούν ζωές. Κι αν όμως αυτό αποτελεί αφορμή για να γίνουν νέοι, ενάρετοι άνθρωποι; Πόσο σίγουρος μπορεί να είναι κανείς για την απόφασή του;

Η “επίδραση του τρόλεϊ” μπορεί να μας προσφέρει αμέτρητες ώρες προβληματισμού. Αρκεί να αλλάξουμε κατά περίπτωση τις ιδιότητες των πρωταγωνιστών από την μία, την άλλη ή… την άλλη πλευρά. Καλές αποφάσεις σας εύχομαι!

ΠΡΟΣΘΕΣΤΕ ΤΟΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟ ΣΑΣ ΠΑΙΡΝΟΝΤΑΣ ΜΙΑΝ ΑΠΟΦΑΣΗ ΓΙΑ ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ Ή ΔΗΜΙΟΥΡΓΩΝΤΑΣ ΕΝΑ ΔΙΚΟ ΣΑΣ :[