ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΡΙΤΗΣ ~ αποικιοκρατία: όρος αναχρονιστικός ή πάντα επίκαιρος;

Χαίρεται εραστές (και μη) της Ιστορίας +yannidakis 

Στις 4 Ιουλίου του 1776 υπογράφεται στη Φιλαδέλφεια η "Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας",  βασισμένη στις αρχές του διαφωτισμού, και το διάστημα 1775-1783 εκτυλίσσεται στην Αμερικανική ήπειρο ένας πόλεμος γνωστός ως ο "Πόλεμος της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας". Βλέπουμε ότι ο όρος ανεξαρτησία επαναλαμβάνεται στις αναφορές στα γεγονότα της περιόδου. Ανεξαρτησία όμως από τι; Από ποιόν;

Θα πρέπει, για να απαντηθεί το ερώτημά μας αυτό, να ανατρέξουμε στις αρχές της Ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας, όταν τα ισχυρά ευρωπαϊκά κράτη αναζήτησαν εδάφη προς εκμετάλλευση (πρώτες ύλες, εργατικά χέρια, εμπορικές βάσεις κ.τ.λ.) εκτός της ηπείρου. Την αποικιοκρατία αυτή έθρεψαν οι μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις  του 15ου και 16ου αιώνα. Έτσι λοιπόν, από το 1607 ως το 1732 υπήρχαν στη Β. Αμερική δεκατρείς αποικίες της Αγγλίας, οι οποίες πέρα από τις δεδομένες καταπιέσεις που υπέστησαν (πολιτισμική υποτίμηση, λεηλασία πλούτου) αναγκάστηκαν το 1763 να αντιμετωπίσουν και την παράλογη αύξηση του φόρου σε σειρά προϊόντων, όπως το τσάι και η ζάχαρη. Οι ταραχές που δημιουργήθηκαν με αφορμή τα μέτρα αυτά και επίκεντρο τη Βοστώνη, οδήγησαν στον πόλεμο που αναφέρω παραπάνω. Ο οποίος, σημειωτέον, έληξε νικηφόρα για τις αποικίες (οι οποίες τότε συγκρότησαν ένα νέο μεγάλο κράτος, τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής). Η αυτοπεποίθηση της νέας δύναμης γίνεται φανερή το 1823, όταν διατρανώνει την απόφασή της να κρατήσει μακριά της κάθε ευρωπαϊκή παρέμβαση (Δόγμα Μονρόε).

Η σημασία της "Αμερικανικής Επανάστασης" είναι αδιαμφισβήτητη, γιατί για πρώτη φορά στα χρονικά, η μητρόπολη ηττάται κατά κράτος από την αποικία! Ο θεσμός της αποικιοκρατίας, ο οποίος κορυφώθηκε με τις αποικιακές αυτοκρατορίες 19ου κι 20ου αιώνα, δέχεται το πρώτο και πολύ σημαντικό πλήγμα. Τί είναι όμως αυτό που δημιούργησε και κράτησε ζωντανή τη νοοτροπία αυτή; Οι οικονομικές πτυχές σίγουρα υπάρχουν και αποτελούν σημαντικό δέλεαρ, ωστόσο μπορούμε να αποκλείσουμε την πολιτισμική αλαζονεία του Δυτικού κόσμου; Την αίσθηση ανωτερότητας; Είμαστε σίγουροι ότι η επιβολή σε ένα αδύναμο κράτος δεν αποτελεί υπόθεση απόδειξης της ισχύος του δυνατού, σημάδι δίψας για κυριαρχία σε κάποιον που θεωρούμε υποδεέστερο, άρα ουσιαστικά δεν σεβόμαστε; Η αποικιοκρατία και ο άρρηκτα δεμένος μαζί της ιμπεριαλισμός εξυπηρετούν αποκλειστικά οικονομικούς και στρατιωτικούς σκοπούς;

Αποικιοκρατία. Όρος αναχρονιστικός ή πάντα επίκαιρος; Μεταφερόμενοι στο σήμερα, και εξετάζοντας τα νέα δεδομένα, θα έλεγε κανείς πως αναμφίβολα παρουσιάζονται συστηματικές οικονομικές (γκουχ γκουχ) και πολιτιστικές διεισδύσεις μεταξύ κρατών με συσχετισμούς δυνάμεων ανάλογους με τους παραπάνω, οι οποίες δεν μπορούν να αθωωθούν. Βιώματα που φέρουν οι λαοί, αλλά και η προαιώνια κυριαρχική τάση, η οποία παρά την πρόοδο δεν έχει ακόμα αποπεμφθεί από το DNA μας, συνιστούν επίσης στο μοντέρνο "αποικιακό" πρόσωπο, για το οποίο πιθανότατα οι ιστορικοί του μέλλοντος θα εφεύρουν έναν συγκεκριμένο όρο.

Για προβληματισμό και περαιτέρω περίσκεψη, αλλά και βαθύτερη κατανόηση του τρόπου σκέψης της εποχής ακμής του φαινομένου, σας παραθέτω κάποιους στίχους από το ποίημα "Το χρέος του λευκού ανθρώπου", του βρετανού Ρ. Κίπλινγκ,  το οποίο εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1899:

"Επωμιστείτε το χρέος του λευκού ανθρώπου

Δώστε τροφή στα πεινασμένα στόματα

και σταματήστε την επιδημία.

Και μόλις πλησιάσετε το σκοπό σας,

Και κατορθώσετε ό,τι χάριν των άλλων επιδιώκετε,

Δείτε πως η τεμπελιά και η τρέλα των απίστων,

Καταστρέφουν όλη την ελπίδα σας

[...]

Επωμιστείτε το χρέος του λευκού ανθρώπου

Κι η ανταμοιβή σας θα είναι πάντα η ίδια:

Η κατάρα όσων σπλαχνίζεστε,

Το μίσος εκείνων που βοηθάτε,

Το παράπονο όσων οδηγείτε (δυστυχώς με αργό ρυθμό) προς το φως.." +Κωνσταντίνα Πορφυρού

---

σχόλια; αντιρρήσεις; ερωτήσεις;

ΠΡΟΣΘΕΣΤΕ ΤΟΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟ ΣΑΣ