σε μία κοινωνία κατήφειας & παρακμής, βρίσκουμε τα εφόδια να αισιοδοξούμε
Πρόσφατα
παρακολούθησα τη νέα ταινία του αμφιλεγόμενου Woody Allen, «Παράλογος άνθρωπος», και όπως σε
κάθε ταινία του, αυτό που με εξίταρε περισσότερο ήταν η ανακάλυψη των διάφορων
φιλοσοφικών ζητημάτων που θίγονται «αυθόρμητα» κατά την εξέλιξη της πλοκής,
παρά η ίδια η πλοκή του έργου. Μοιάζουν με φιλοσοφικές «ενέσεις» που σε κάνουν
να νιώσεις ένα ελαφρύ τσίμπημα, που σε προβληματίζουν ηθελημένα, και, εν
τέλει, σου καρφώνονται στο μυαλό περιμένοντας να τις αναλύσεις. Πολλά ήταν τα ερεθίσματα, λοιπόν, της κατά τα άλλα νωχελικής ταινίας, όμως, αυτό που μου κέντρισε το ενδιαφέρον ήταν το ζήτημα της ηθικής και, συγκεκριμένα, οι ακραίες επιλογές των χαρακτήρων που οδηγούν σε απροσδόκητες πράξεις για χάρη του… «καλού σκοπού».
Και κάπως έτσι, ήρθα αντιμέτωπη με μία μεγάλη αλήθεια: την πολυπλοκότητα της έννοιας της ηθικής. Μπορεί άραγε μια φαινομενικά ανήθικη πράξη να «εκκαθαριστεί» από έναν ηθικό σκοπό; Πόσο ξεκάθαρο μπορεί να είναι αυτό που ορίζουμε σαν ηθικό; Και, τελικά, αν μπορούμε να ορίσουμε την ηθική, κάτω από ποιες προϋποθέσεις μπορεί να γίνει αυτό;
Η διαρκής αμφιταλάντευση που δημιουργεί η έννοια από μόνη της είναι και ένα χαρακτηριστικό της γνώρισμα. Περιλαμβάνει αντιθέσεις, δίπολα, όπως σωστό-λάθος, υποκειμενικότητα-αντικειμενικότητα, εγώ-εμείς, συναισθήματα-ψυχρότητα…
Ήδη από την αρχαιότητα, έχουν γίνει προσπάθειες να οριστεί η
έννοια της ηθικής. Ο Αριστοτέλης είναι ο πρώτος που ασχολήθηκε με το ηθικό
πρόβλημα, υιοθετώντας μία ορθολογική αντίληψη περί ηθικής, όπου η συνείδηση και
το συναίσθημα δεν έχουν θέση. Τη
συνέδεσε με την έννοια της αρετής, της ενάρετης ζωής και του μέτρου. Από την
άλλη ο Πλάτωνας, έκανε συνειρμούς με τη θρησκεία και με υπερβατικές ιδέες, όπως
η δικαιοσύνη. Πιο πρόσφατα, ο Ντοστογιέφσκι, στο «Έγκλημα και Τιμωρία» έρχεται
αντιμέτωπος με το υπαρξιακό ερώτημα τη στιγμή που ο Ρασκόλνικωφ γίνεται δολοφόνος για
ένα έγκλημα που η κοινωνία είναι υπεύθυνη, διαμαρτυρόμενος για την κοινωνική
αδικία, ενώ τελικά προβληματίζεται αν είναι ο ίδιος εγκληματίας, (καθόλου
τυχαίοι οι συνεχείς υπαινιγμοί του Woody Allen προς εκείνον στην ταινία του…).
Ας έρθουμε όμως στο σήμερα, και ας παραμείνουμε στο ζήτημα της ηθικής επιλογής, το μεταίχμιο του «εμείς» και του «εγώ». Επιλέγοντας το «εμείς» το κέντρο βάρους της ηθικής αξίας γίνεται αντικειμενικό και εύκολα αναγνωρίσιμο, ενώ απαλλάσσεσαι από το άγχος της προσωπικής επιλογής χάνοντας, όμως, κάτι από τη μοναδικότητά σου. Από την άλλη, το «εγώ» διαμορφώνει την υποκειμενική σου ταυτότητα, ωστόσο, φέρει την ευθύνη και το βάρος της συμπεριφοράς σου.
Ας έρθουμε όμως στο σήμερα, και ας παραμείνουμε στο ζήτημα της ηθικής επιλογής, το μεταίχμιο του «εμείς» και του «εγώ». Επιλέγοντας το «εμείς» το κέντρο βάρους της ηθικής αξίας γίνεται αντικειμενικό και εύκολα αναγνωρίσιμο, ενώ απαλλάσσεσαι από το άγχος της προσωπικής επιλογής χάνοντας, όμως, κάτι από τη μοναδικότητά σου. Από την άλλη, το «εγώ» διαμορφώνει την υποκειμενική σου ταυτότητα, ωστόσο, φέρει την ευθύνη και το βάρος της συμπεριφοράς σου.
Θεωρώ πως είναι γελοίο να παίζεις έναν ρόλο που σου ορίζουν οι άλλοι, για έναν και πολύ συγκεκριμένο λόγο: υπάρχει περίπτωση να είσαι καλός σε αυτόν τον ρόλο. Και τότε, τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο περίπλοκα… Για να γίνω πιο κατανοητή θα δανειστώ λίγα λόγια από το βιβλίο «Η Αρχιτεκτονική της ευτυχίας» του Αλέν Ντε Μποτόν: «Προκειμένου να γινόμαστε αρεστοί σε συναδέλφους, ίσως λέμε πράγματα που δεν πιστεύουμε, ενώ καταλήγουμε να ζηλεύουμε και να παθιαζόμαστε με στόχους που ουσιαστικά δε μας ενδιαφέρουν. Όμως, όταν τελικά βρισκόμαστε μόνοι μας […]ξαναβρίσκουμε σταδιακά την επαφή με μία πιο αυθεντική πλευρά του εαυτού μας, που περίμενε στο πλάι μέχρι να ολοκληρώσουμε την παράστασή μας.»
Οι άλλοι, οι «τόσο σημαντικοί» άλλοι, απαιτούν από εσένα να
επαναλάβεις τον ρόλο στον οποίο σε έχουν συνηθίσει. Είναι δύσκολο να
επιπλεύσεις σε ένα βάλτο που εσύ δημιούργησες. Είναι δύσκολο να λες: «μα… εγώ… δεν
είμαι αυτός» και οι άλλοι να σε πιστεύουν όταν εσύ τους έχεις δώσει αυτό το
δικαίωμα. Μήπως, λοιπόν, ήρθε η ώρα να τους το πάρεις πίσω;
Δε θα σας προτείνω να επιλέξετε μία από τις δύο πλευρές, αλλά θα
σας παροτρύνω να μπείτε έστω στη διαδικασία να σκεφτείτε σε ποια από τις δύο περιπτώσεις βρίσκεστε
αυτήν τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο της ζωής σας και αν αυτό σας ικανοποιεί...
Ώρα για ανασυγκρότηση, λοιπόν...Αφυπνιστείτε! Είναι αναζωογονητικό! +Elina Ioannou
σχόλια; αντιρρήσεις; ερωτήσεις;
ΠΡΟΣΘΕΣΤΕ ΤΟΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟ ΣΑΣ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΣ ΠΑΝΤΑ ΤΗΝ ΘΕΤΙΚΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΩΝ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Προβληματίστηκες; σχολίασε το