προώθηση κυριακής ~ ο σταυρός το σύμβολο του χριστιανισμού

κείμενα προβληματισμού, από τα πιο εκλεκτά ιστολόγια της Ελλάδας

από: ΘΑΝΟΣ ΕΥΗ koukfamily

Γράφει ο Ιωάννης Ασλανίδης

Από τα βασικά εκείνα στοιχεία που θα πρέπει να γνωρίζει κάθε Χριστιανός, και όχι μόνο, είναι το σύμβολο της Χριστιανοσύνης, που είναι ο ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ.

Το 14 μ.Χ. αναλαμβάνει αυτοκράτωρ του Ρωμαϊκού Κράτους ο ΤΙΒΕΡΙΟΣ. Ο ΠΟΝΤΙΟΣ ΠΙΛΑΤΟΣ διορίζεται πραίτορας το 26 μ.Χ. στο Ισραήλ από τον ΤΙΒΕΡΙΟ. Το έτος 33 μ.Χ. κατά μήνα Απρίλιο εσταυρώθη ο ΧΡΙΣΤΟΣ, επί Ποντίου Πιλάτου κατ’ απαίτηση του εβραϊκού Ιερατείου και πλήθος εβραϊκού λαού, που είχε φανατισθεί από τους Φαρισαίους, φωνάζοντας και ζητώντας, σε παρωδία δίκης τον θάνατον του ΧΡΙΣΤΟΥ. Αυτά! βέβαια τα γνωρίζουμε σε λεπτομέρειες εκ των Ευαγγελίων και της Ιστορίας. Ο Πόντιος Πιλάτος πεισθείς για την αθωότητα του ΧΡΙΣΤΟΥ εδίσταζε κατ’ αρχήν να τον δικάσει, εφοβήθη όμως την απειλή των Εβραίων, ότι θ’ αποστείλουν στον Τιβέριο, άνθρωπο δικό τους, να τον κατηγορήσουν ότι περιθάλπει επαναστάτες κατά της Ρώμης και τελικά υπέγραψε την θανατική καταδίκη του Αθώου ΧΡΙΣΤΟΥ. Επειδή! κατά τους Εβραίους, ο ΧΡΙΣΤΟΣ χαρακτηρίστηκε «Βλάσφημος και εγκληματίας», επιλέγει η ατιμωτική εκτέλεση δια του ΣΤΑΥΡΟΥ. Η εκτέλεση έλαβε χώρα σ’ ένα μικρό λόφο εντός της Ιερουσαλήμ, γυμνού από κάθε είδους φυτού ως Κρανίον, που ονομάζετο ΓΟΛΓΟΘΑΣ.

- Την εκτέλεση ανέλαβε ομάς Ρωμαίων οπλιτών με επικεφαλή τον εκατόνταρχο ΚΟΡΝΗΛΙΟ. Όταν εξέπνευσε ο ΙΗΣΟΥΣ, το σώμα του τοποθετήθηκε σε τάφο λαξευμένο επί βράχου, ο οποίος ανήκε σε πλούσιο και ευσχήμονα Φαρισαίο, τον Ιωσήφ εξ Αριμαθέας, κρυφόν οπαδό του ΧΡΙΣΤΟΥ και μέλος του συνεδρίου. Ένας άλλος επίσης Φαρισαίος ήτο μέλος του συνεδρίου ο Νικόδημος, ελληνιστής και αυτός κρυφός οπαδός του ΧΡΙΣΤΟΥ. Δυστυχώς η φωνή τους δεν εισακούσθηκε από τους μανιακούς οπαδούς του Μωυσαϊκού Νόμου, που τυφλά υπάκουαν, στους δυο συγγενείς αρχιερείς, τον μοχθηρό και ύπουλο Άννα και τον Καϊάφα, τους οποίους ο ΙΗΣΟΥΣ έθιγε το κύρος και τα οικονομικά τους οφέλη από τον Ναό και έτσι καταδίκασαν τον αθώο ΧΡΙΣΤΟ. Όταν το άχραντο σώμα του ΙΗΣΟΥ ετάφη, ο Πιλάτος πάλι κατ’ απαίτηση των Ιερέων των Μωυσέως, έθεσε φρουρά επί του τάφου, με επικεφαλή άλλο εκατόνταρχο, τον ΛΟΓΓΙΝΟ. Να σημειωθεί ότι, οι δύο αυτοί Ρωμαίοι εκατόνταρχοι ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ και ΛΟΓΓΙΝΟΣ, επίστεψαν εις την θεότητα του ΧΡΙΣΤΟΥ και έγιναν χριστιανοί και εμαρτύρησαν κατά πάσα πιθανότητα επί Καλλιγούλα.

Η Εκκλησία μας εορτάζει την μνήμη τους, διότι είχαν την χαρά ν’ αποκτήσουν την αιωνιότητα κοντά στον ΧΡΙΣΤΟ, που μαζί ΤΟΥ είδαν και έζησαν τις τελευταίες στιγμές ΕΚΕΙΝΟΥ. Ο ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ και ο ΛΟΓΓΙΝΟΣ είναι οι πρώτοι Ρωμαίοι Στρατιωτικοί Μάρτυρες. Οι Εβραίοι ολίγον αργότερα κατηγόρησαν στην Ρώμη τον Πιλάτο, ότι ευνοεί χριστιανικά κινήματα κατά των Ρωμαίων. Παντελώς ψευδές, διότι οι χριστιανοί τότε πλέον δεν ανήκαν σε αντιστασιακές οργανώσεις, αλλά είχαν αρχίσει πλέον το Κήρυγμα της αγάπης. Τελικά, ο Τιβέριος ανακάλεσε τον Πιλάτο στην Ρώμη όπου και τον αποκεφάλισε το 36 μ.Χ.

Οι Εβραίοι μετά τη Ανάσταση του ΚΥΡΙΟΥ, τον Απρίλιο του 33, διέταξαν οι τρεις Σταυροί του Γολγοθά, να πεταχθούν, σε τόπο βαλτώδη όπου κατέλυαν τα πάσης φύσεως ακάθαρτα νερά της Ιερουσαλήμ. Υπό την εποπτεία ανθρώπου του Ιερατείου, οι εργάτες εβύθισαν τους Σταυρούς στο βούρκο, ώστε να σβήσει κάθε ίχνος ΕΚΕΙΝΟΥ, του Πλάνου του Μισητού, όπως τον αποκαλούσε ο Εβραϊκός Λαός, ο τόσο ευεργετημένος.

Ο επόπτης εκείνος, ο υπεύθυνος της βυθίσεως των Σταυρών, μετά από χρόνια, κατά την στιγμήν που επρόκειτο να αποθάνει, απεκάλυψεν εις τον υιό του, τον τόπο όπου βύθισε τους Σταυρούς και τον όρκισε να μην πει το μυστικό σε κανένα (κατά την παράδοση).

Ο υιός με την σειρά του, το αποκάλυψε στον δικό του υιό. Έτσι περνούσαν οι γενεές της οικογενείας αυτής και το μυστικό μεταφέρετο από γενεά σε γενεά.

Μετά από 300 περίπου έτη Αυτοκράτωρ της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας είναι ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ, υιός του ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ του ΧΛΩΡΟΥ και της ΕΛΕΝΗΣ, καταγόμενος από την Νίσσα της Σερβίας ή κατ’ άλλους από την Νίσσα της ΙΟΝΙΚΗΣ ΜΟΙΣΙΑΣ. Ήδη! Οι διωγμοί των χριστιανών έχουν τελειώσει. Σύμφωνα με το εκκλησιαστικό συναξάριο, εμαρτύρησαν 11 εκατομμύρια χριστιανοί από βαρβάρους και Μουσουλμάνους.

Η Αγ. ΕΛΕΝΗ μητέρα του ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ το 326 πηγαίνει στα Ιεροσόλυμα, να προσκυνήσει τους αγίους Τόπους και να ευχαριστήσει τον Θεό για τους θριάμβους του υιού της. Η οποία βέβαια ήδη είχε βαπτισθεί χριστιανή. 

Ευρισκόμενη η Αγ. ΕΛΕΝΗ στην Ιερουσαλήμ, αποφασίζει για την ανεύρεση του τιμίου ξύλου του ΣΤΑΥΡΟΥ και αρχίζει τις έρευνες.

Προηγήθη το γεγονός, που ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ το 312 βλέπει το όραμα του ΣΤΑΥΡΟΥ με την φράση «ΕΝ ΤΟΥΤΟ ΝΙΚΑ» στη μάχη κατά του Μαξεντίου κοντά στη Ρώμη, η φράση εκλαμβάνεται ως πολεμικό σύνθημα και ο Σταυρός γίνεται… Λόγχη.

Οι ανασκαφές που διεξήγαγε η ΕΛΕΝΗ για αρκετό χρόνο απέβησαν άκαρπες. Τότε! διαδίδεται ότι, όποιος γνωρίζει τον χώρον όπου ευρίσκονται θαμμένοι οι Σταυροί, θα αμειφτεί πλουσιοπάροχα. Το χρηματικό δέλεαρ, μαγνήτισε τον γέροντα εβραίο, απόγονο της οικογενείας που προαναφέραμε και προσερχόμενος στην Μητέρα του ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΕΛΕΝΗ, υπέδειξε τον τόπο. Μετά από 3 αιώνες, ο χώρος της Ταφής είχε αποξηρανθεί, αλλά η περιοχή ήτο γεμάτη εκ του ευώδους φυτού, που λέγεται Βασιλικός.

Λέγεται το φυτό αυτό Βασιλικός, διότι φύτρωσε στο σημείο όπου ήταν θαμμένος ο ΣΤΑΥΡΟΣ επί του οποίου είχε σταυρωθεί ο Βασιλεύς του Κόσμου. Σημειωτέον, για τον λόγο αυτό κατά την εορτή του ΣΤΑΥΡΟΥ, μοιράζεται στο Εκκλησίασμα κλάδοι του φυτού Βασιλικός.

Μετά από επίπονες και μεγάλες δυσκολίες στην ανασκαφή, ευρέθησαν οι 3 Σταυροί, την 6η Μαρτίου του 326. Οι ευρεθέντες Σταυροί ως ήτο φυσικό μετά από τρεις αιώνες ήσαν σε άθλια κατάσταση, μαύροι και ρυπαροί και ως εκ τούτου, ήταν αδύνατον ν’ αναγνωρισθεί ο ΣΤΑΥΡΟΣ του Κυρίου.

Η Αγία ΕΛΕΝΗ, τότε έκαμε μια σκέψη, την είπε στον τότε Πατριάρχη Ιεροσολύμων Μακάριο. Εκείνος έφερε το σώμα μιας νεκρής γραίας και κατ’ άλλους, ενός ημιθανούς γέροντος, το ακούμπησαν στον ένα Σταυρό άνευ αποτελέσματος, στον δεύρο Σταυρό εγένετο το θαύμα, δηλ. η ανάσταση του Σώματος ενώπιον εκατοντάδων προσώπων. Αυτά αναφέρονται και επιβεβαιώνονται από τον Άγιο ΝΙΚΟΔΗΜΟ τον Αγιορείτη, του ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ, του ΒΙΚΤΩΡΟΣ ΜΑΤΘΑΙΟΥ και άλλων ακόμη. Επίσης υπάρχει και μια άλλη μαρτυρία για την εύρεση του ΣΤΑΥΡΟΥ από τον σοφό Ευθύμιο Ζυγαδινό, ο οποίος λέει, ο Σταυρός του ΧΡΙΣΤΟΥ αναγνωρίστηκε από την Επιγραφή, η οποία ήτο ξύλινη και διατηρήθηκε επάνω στον Σταυρό του ΚΥΡΙΟΥ. Η Επιγραφή έγραφε Ελληνικά Ι.Ν.Β.Ι. Από τον Συναξαριστή Κων/νο Δουκάκη και τους 4 Ευαγγελιστές γνωρίζουμε ότι ο Πιλάτος έθεσε την πινακίδα αυτή στον Σταυρό του ΚΥΡΙΟΥ.

Όταν ο Λαός πληροφορήθηκε για την εύρεση του ΣΤΑΥΡΟΥ ήθελε να τον δει, τότε ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων Μακάριος, ανέβη στον άμβωνα του Ναού και ψάλλων το Κύριε Ελέησον, ύψωσε τον ΣΤΑΥΡΟΝ, δια να τον δει όλος ο κόσμος, ήτο η πρώτη ύψωση του Τιμίου ΣΤΑΥΡΟΥ που έγινε το έτος 326.

Η Δεύτερη ύψωση του τιμίου ΣΤΑΥΡΟΥ έχει σχέση με τους Βυζαντινο-Περσικούς Πολέμους (602-628). Κατά την περίοδο αυτή και σε διάφορες επιδρομές των Περσών στην Παλαιστίνη, προέβησαν αυτοί σε πολλούς βανδαλισμούς και λαφυραγωγήσεις. Αφού κατέστρεψαν Ιερά προσκυνήματα, πήραν μαζί τους ως λάφυρο τον Τίμιο ΣΤΑΥΡΟ. Οι Πέρσες θεώρησαν το Τίμιο ΣΤΑΥΡΟ ως μαγικό, εξ αιτίας κάποιου θαύματος και τον προσκυνούσαν.

Το 628 ο Αυτοκράτωρ του Βυζαντίου ΗΡΑΚΛΕΙΟΣ, σε μάχη με τους Πέρσες αφού τους νίκησε, πήρε πίσω το Τίμιο ξύλο του ΣΤΑΥΡΟΥ από τους Πέρσες, το οποίο και επέστρεψε στον Ναό της ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ στην Ιερουσαλήμ.

Όταν επέστρεψε ο ΣΤΑΥΡΟΣ του ΧΡΙΣΤΟΥ στην Εκκλησία των Ιεροσολύμων, ο τότε Πατριάρχης Ζαχαρίας τον ύψωσε εκ νέου στον Ιερό ναό της ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ. Ήταν την ημέρα εκείνη 14 Σεπτεμβρίου του 628, η οποία και καθιερώθηκε ως επίσημη εορτή της υψώσεως του Τιμίου ΣΤΑΥΡΟΥ. Κατά την εορτήν αυτήν ψάλλετε το «Σώσον κύριε τον λαόν σου…» και στο εκκλησίασμα μοιράζονται κλώνοι Βασιλικού, γεγονός που έχει καθιερωθεί από την Παράδοση.

Η Εκκλησία των Ιεροσολύμων θεώρησε ότι, ο ΣΤΑΥΡΟΣ του ΧΡΙΣΤΟΥ ανήκει σ’ όλη την Χριστιανοσύνη, γι’ αυτό αποφάσισε να τον τεμαχίσει και να το διανέμει, σ’ όλες τις τότε χριστιανικές Εκκλησίες. Έτσι διασώθηκαν μέχρι σήμερα πολλά τεμάχια του Τιμίου ΣΤΑΥΡΟΥ, τα οποία φυλάσσονται ως τα πολυτιμότερα Κειμήλια της Εκκλησίας μας.

Για την εύρεση του Τιμίου Ξύλου του ΣΤΑΥΡΟΥ από την Αγία ΕΛΕΝΗ όπως γράφει ο καθηγητής κ. Κων/νος Καλοκύρης μαρτυρούν:

Ο ιστορικός Σωκράτης στις αρχές του 5ου αιώνα σημειώνοντας ότι: «… Η Βασιλέως μήτηρ Ελένη εις τα Ιεροσόλυμα παραγενομένη, τον Σταυρόν του ΧΡΙΣΤΟΥ εύρε» (Εκκλησιαστική Ιστορία Α΄ κεφ. δ΄ παρ). 

·ΟΙ ιστορικοί Σωζομενός (Εκκλ. Ιστορία 4, Β΄ κεφ. α΄) και Θεοδώρητος (Εκκλ. Ιστορία, Κεφ. 5΄ P. 

G.), αναφέρονται επίσης στην ανεύρεση του Τιμίου ΣΤΑΥΡΟΥ. Παράλληλα φέρνουν την είδηση στην δύση, την ίδια περίοδο τέλος 4ουαρχές 5ου αιώνα, ο Ιερώνυμος (P.L. 21, 641), ο Ρουφίνος (P.L. 21, 475), ο Παυλίνος Επίσκοπος Νόλας (P.L. 61, 317) και ο Αμβρόσιος Επίσκοπος Μεδιολάνων (Μιλάνου) κ.ά. Οι Μαρτυρίες αυτές έχουν καταγραφεί για την παράδοση της ευρέσεως του Τιμίου ΣΤΑΥΡΟΥ 50-60 χρόνια αργότερα. Άρα αποτελεί αναμφισβήτητο γεγονός, διότι οι υπεύθυνοι της Εκκλησίας που ζούσαν τότε θα γνώριζαν άμεσα και ασφαλώς, όπως και ο σύγχρονος λαός, το πότε και από ποίον εβρέθη το Τίμιο ξύλο του ΣΤΑΥΡΟΥ και ασφαλώς δεν θα συνηγορούσαν σε μια ψευδή πληροφορία για την εύρεση του ΣΤΑΥΡΟΥ. 

Ένα άλλο που θα ήθελα να επισημάνω είναι ότι, μερικοί λένε ότι το Ευαγγέλιο ή η Καινή Διαθήκη δεν γράφει περί προσκυνήματος του ΣΤΑΥΡΟΥ, βεβαίως και δεν γράφει, διότι τα μεν 4 Ευαγγέλια συνεγράφησαν το χρονικό διάστημα 63 έως 90, ενώ ο ΣΤΑΥΡΟΣ ανευρέθη και καθιερώθη το 326. Οι Ευαγγελικοί έχουν σταματήσει το χρόνο στην εποχή του 33, όμως ο Χριστιανισμός εξαπλώθη και διεδώθη με το αίμα των Μαρτύρων του και την διδασκαλία των Πατέρων της Εκκλησίας.

Η Σταυρική θυσία του ΧΡΙΣΤΟΥ αποτελεί το κορυφαίο κεφάλαιο στην διαδικασία της σωτηρίας του ανθρώπινου γένους. Διότι! μυστηριωδώς πως, την Αγία εκείνη Παρασκευή της Σταυρώσεως, συντελέστηκε στον φρικτό Γολγοθά, η καταλλαγή ανθρώπου και θεού. Αιτία της θείας θυσίας υπήρξε αναμφίβολα η ανθρώπινη ανταρσία κατά του Θεού και η Κυριαρχία του Κακού στην ανθρώπινη φύση. Ο άνθρωπος ως τέλειο και ελεύθερο δημιούργημα του Θεού, κάνοντας κακή χρήση του αυτεξουσίου του, ξέπεσε από τον ανοδικό του Προορισμό και έφθασε μέχρι τις εσχατιές της πτώσης (Γεν. 3). Δεν δέχθηκε να προσφέρει πνευματική θυσία, αυτή της υπακοής και της πίστεως στον λόγο του Θεού κι έτσι βρέθηκε εκτός Παραδείσου. Η Ενοχή του απέναντι στο Θεό ήτο τόσο μεγάλη, ώστε μόνο θάνατός του μπορούσε να διορθώσει αυτή την ανταρσία και την ύβρη. Με αυτή όμως την λογική, έπρεπε να πεθάνει ολόκληρο το ανθρώπινο γένος προκειμένου να εκλείψει μαζί του η αμαρτία και το κακό.

Γι’ αυτό ο Άνθρωπος, μέσα στην σκοτοδίνη της αμαρτίας, εφεύρε ως αντίδοτο την έννοια της Θυσίας, ως εξιλέωση απέναντι στο δίκαιο Θεό. Έτσι λοιπόν αρχικά καθιερώθηκαν οι ανθρωποθυσίες και αργότερα η πρόοδος του ανθρωπίνου πνεύματος τις αντικατέστησε με ζωοθυσίες. Η αναποτελεσματικότητα των θυσιών αυτών, ήταν συνείδηση όλου του Προχριστιανικού Κόσμου, γι’ αυτό ήταν και επαναλαμβανόμενες. Κατόπιν αυτών, ο Πατέρας Θεός αποφάσισε και έστειλε τον Μεσσία Χριστό και υιό του Θεού, για να λυτρώσει πραγματικά και μόνιμα τον Άνθρωπο. Ο ΧΡΙΣΤΟΣ και υιός του Θεού επιτέλεσε, ως γνωρίζουμε, το σωτήριο επί της γης έργο Του, με την επί του φρικτού Γολγοθά θυσίας του. Η χάρις και η δύναμη του ΣΤΑΥΡΟΥ οφείλεται στο γεγονός ότι υπήρξε το όργανο εκείνο δια του οποίου ο Θεάνθρωπος ΧΡΙΣΤΟΣ λύτρωσε τον κόσμο από την αμαρτία και τον θάνατο «θανάτω θάνατον πατήσας». Αποτελεί το θυσιαστήριο επί του οποίου, ο ΧΡΙΣΤΟΣ προσέφερε τον εαυτόν του θυσία καθολική, δηλ. για όλο τον Κόσμο. «Πορεύεται προς τον θάνατο όχι ως Κατάδικος, αλλά ως Βασιλεύς θυσιαζόμενος υπέρ των υπηκόων Του» (Λουκάς 12, 50).

Οι έννοιες και οι συμβολισμοί του Τιμίου ΣΤΑΥΡΟΥ είναι άπειρες, έγινε το σύμβολο όλων των Χριστιανών της γης, σήμερα οι Χριστιανοί όλων των δογμάτων αριθμούν περίπου 1.900.000.000 ανθρώπους. Από αντικείμενο εκτελέσεως καταδίκων, ο ΣΤΑΥΡΟΣ του ΧΡΙΣΤΟΥ από την στιγμή που εδέχθη το Πανάγιο Σώμα του ενανθρωπισθέντος Θεού και εποτίσθη με το Θείον αίμα Του, αγίασε, συνεδέθη αρρήκτως με τον ΧΡΙΣΤΟ και είναι το κόσμημα της Εκκλησίας μας. Με το σύμβολο του ΣΤΑΥΡΟΥ οι Χριστιανοί γεννώμεθα, βαπτιζόμεθα, νυμφευόμεθα και αποθνήσκομε.

Ο ΣΤΑΥΡΟΣ επί 2.000 χρόνια και πλέον κοσμεί Ναούς, Προσκυνήματα, άμβωνες, καμπαναριά, θρόνους, κηροπήγια, άμφια, μήτρες, στέφανα, στέμματα, φυλακτά, τάφους και χαράσσονται επί πολλών άλλων ιερών σκευών.

Ο ΣΤΑΥΡΟΣ είναι όπλο αμύνης κάθε Χριστιανού κατά παντός κακού, διότι είναι δύναμη που πηγάζει από τον ίδιο τον ΧΡΙΣΤΟ. Κάθε άνθρωπος φέρει τον Σταυρόν του, νοερώς και συμβολικώς, σημείο μνήμης ΕΚΕΙΝΟΥ που σήκωσε το βάρος των Αμαρτιών μας, συμβολισμός ότι ο ΣΤΑΥΡΟΣ είναι το μέσον δια του οποίου θα οδηγηθούμε στην Αθανασία. Είναι το σχήμα της Υπέρτατης θυσίας, το σχήμα της αναγνωρίσεως του Χριστιανού. ΕΚΕΙΝΟΣ υπέφερε επάνω στον ΣΤΑΥΡΟ, σ’ εμάς όμως τον δώρισε, ελαφρό και αναίμακτο ως σύμβολο, ως ταυτότητα και ως προστασία, γι’ αυτό και τον φοράμε, αυτό καταδεικνύει ότι αναγνωρίζουμε την θυσία του ΙΗΣΟΥ, το σεβόμεθα και ευλαβούμεθα το Σύμβολό του.

Είναι αλήθεια βέβαια, ότι τελευταία απομακρυνθήκαμε από τον Θεό, έτσι λοιδορήσαμε την πίστη μας, απαξιώσαμε τον Πατριωτισμό μας, ακρωτηριάσαμε την Ιστορία μας, παραμορφώσαμε την παιδεία μας, θάψαμε το φιλότιμό μας, κατασπιλώσαμε την ταυτότητά μας, ναρκώσαμε την συνείδησή μας με κατανάλωση και συνθλιβόμαστε σ’ ένα κόσμο αισθήσεων και παραισθήσεων, που κανείς πλέον δεν ελέγχει. Ο Θεός να μας λυπηθεί! Ευτυχώς ο Θεός είναι ΔΙΚΑΙΟΣ και ΕΛΕΗΜΩΝ, αλλοίμονό μας, εάν ήταν μόνο ΔΙΚΑΙΟΣ. 

Iωάννης Μ. Ασλανίδης